Niespodzianka na koniec Roku „Cichociemnych” [ZDJ臉CIA]

艢wi臋ta „Cichociemnych” podczas szkolenia w Anglii. Stanis艂aw 艢o艂tys drugi z prawej na dole choinki.

(fot.A.Gradulska/M.Biesiada)

Ko艅cem ubieg艂ego roku Sejm RP uchwali艂 2016 rok „Rokiem Cichociemnych”, aby odda膰 ho艂d legendarnym 偶o艂nierzom-spadochroniarzom szkolonym podczas II wojny 艣wiatowej w Anglii. Przez ca艂y rok w ca艂ym kraju odbywa艂y si臋 ro偶nego rodzaju uroczysto艣ci, wystawy i koncerty, w kt贸rych byli przypominani wielcy Bohaterowie tych elitarnych oddzia艂贸w.
Uchwa艂a Sejmu RP

My r贸wnie偶 starali艣my si臋 przybli偶y膰 na 艂amach naszych stron i portali spo艂eczno艣ciowych „Cichociemnego” Stanis艂awa So艂tysa ps. „Sowa”, „W贸jt”, kt贸ry przez kilka miesi臋cy dow贸dzi艂 rozwadowskim Kedywem. Mimo ograniczonych informacji, nie ustawali艣my w poszukiwaniu i odkrywaniu nowych fakt贸w dla upami臋tnienia jego osoby i w pozyskiwaniu eksponat贸w dla naszego przysz艂ego muzeum Kedywu i Armii Krajowej. Nasze wysi艂ki nareszcie zaowocowa艂y i kilka dni temu uda艂o nam si臋 dotrze膰 do 偶yj膮cych jeszcze cz艂onk贸w rodziny Stanis艂awa So艂tysa i w najbli偶szych dniach planujemy seri臋 wywiad贸w z cz艂onkami rodziny, kt贸rzy obiecali nam takie informacje dostarczy膰. Dodatkowo rodzina udost臋pni艂a kilka niepublikowanych zdj臋膰 i dokument贸w (poni偶ej), kt贸re mamy nadziej臋 trafi膮 kiedy艣 do naszego muzeum. Jeszcze raz zach臋camy do zapoznania si臋 z (uzupe艂nionym) 偶yciorysem tego bardzo m艂odego i niezwykle odwa偶nego Bohatera, kt贸ry odda艂 dla swojej ojczyzny to co najcenniejsze – swoje 偶ycie.


 

Fundacja KEDYW

Stanis艂aw So艂tys ps. „Sowa”, „W贸jt”

ur. 1 grudnia 1921 r. – zm. 8 czerwca 1944 r.

Urodzi艂 si臋 w Warszawie 1 grudnia 1921 roku. Syn Jadwigi i Mi艂osza, legionisty i p贸藕niejszego 偶o艂nierza wywiadu AK. Pochodzi艂 z rodziny patriotycznej o tradycjach nauczycielskich. Pod koniec lat dwudziestych, rodzina So艂tys贸w przenios艂a si臋 na 艢l膮sk z podwarszawskiego Sulej贸wka. W 1937 r. uko艅czy艂 gimnazjum og贸lnokszta艂c膮ce w Katowicach. W 1939 r. otrzyma艂 艣wiadectwo dojrza艂o艣ci z Liceum Og贸lnokszta艂c膮cego w Katowicach.

Legitymacja harcerska Stanis艂awa So艂tysa (fot. A.Gardulska/M.Biesiada)

Legitymacja harcerska Stanis艂awa So艂tysa (fot. A.Gardulska/M.Biesiada)

W czasie nauki w gimnazjum dzia艂a艂 jako instruktor harcerski, krzewi膮c polskie tradycje patriotyczne w艣r贸d r贸wie艣nik贸w.聽Na wakacje w 1939 roku pojecha艂 do wujostwa Duli艅skich, mieszkaj膮cych w przysi贸艂ku Zofipole, dzi艣 w gminie Annopol. Jego wuj, pan Roman Duli艅ski, by艂 administratorem folwarku Hempl贸w z Wa艂owic. Tam, w dworku otoczonym dooko艂a lasami, zasta艂a go wojna.

W chwili wybuchu wojny nie mia艂 jeszcze uko艅czonych 18 lat, nie mia艂 wi臋c szans dosta膰 si臋 do walcz膮cego wojska. Los jednak sprawi艂, 偶e do zagubionego w lasach Zofipola, w nocy 9 wrze艣nia przyby艂a kilkudziesi臋cioosobowa grupa sztabowa 偶o艂nierzy Wojsk Polskich. Jak si臋 okaza艂o, by艂a to grupa o sile kompanii, z rozbitej za Wis艂膮 odwodowej Armii 鈥濸rusy”, kt贸rej resztki po bitwie pod I艂偶膮 przebi艂y si臋 nad Wis艂臋.聽 Po przeprawie w rejonie J贸zefowa i S艂upi Nadbrze偶nej ci膮gn臋艂y do Lublina, gdzie zgodnie聽z rozkazem Naczelnego Wodza mia艂a tworzy膰 si臋 Armia 鈥濴ublin”, pod dow贸dztwem gen. Tadeusza Piskora. W grupie tej by艂o dw贸ch genera艂贸w: Gustaw Paszkiewicz, dow贸dca 12 dywizji piechoty oraz Stanis艂aw聽 Skwarczy艅ski, dow贸dca grupy operacyjnej Armii 鈥 Prusy”, 呕o艂nierze przenocowali tylko聽w Zofipolu i nad ranem wyjechali w kierunku Lublina. Stanis艂aw So艂tys zabra艂 si臋 z nimi na ochotnika,聽w mundurze harcerza. Na po偶egnanie zostawi艂 rodzicom tylko kartk臋, na kt贸rej skre艣li艂 par臋 s艂贸w, 偶e tak w艂a艣nie musi post膮pi膰.

Nast臋pnego dnia19 wrze艣nia z聽rozbit膮 Armi膮 鈥濸rusy” przekroczy艂 granic臋 polsko-rumu艅sk膮. Na pocz膮tku listopada dotar艂 do Francji, gdzie zosta艂 skierowany do Szko艂y Podchor膮偶ych Piechoty w Guer, kt贸r膮 uko艅czy艂 z bardzo dobrym wynikiem w kwietniu 1940 roku. W czerwcu 1940 roku po upadku Francji ewakuowa艂 si臋 do Wielkiej Brytanii, gdzie zosta艂 przydzielony do 1 Brygady Strzelc贸w, tam odby艂 kurs zast臋pc贸w dow贸dc贸w pluton贸w i zg艂osi艂 si臋 do s艂u偶by w kraju. Po konspiracyjnym przeszkoleniu dywersyjnym 2413 kandydat贸w, zosta艂 wyselekcjonowany do elitarnej grupy 316 鈥濩ichociemnych” spadochroniarzy Armii Krajowej i zosta艂 zaprzysi臋偶ony 24 sierpnia 1942 roku w Oddziale VI Sztabu Naczelnego Wodza聽na rot臋聽Armii Krajowej.

艢wiadectwo Stanis艂awa So艂tysa

 

Zrzut do Polski i dzia艂alno艣膰 konspiracyjna

Zrzutu z Anglii na teren okupowanej Polski dokonano w nocy z 26 na 27 stycznia 1943 roku w ramach聽operacji 鈥濭auge鈥 – dowodzonej przez por. naw. Radomira Walczaka. Ekipa spadochroniarzy, w kt贸rej si臋 znajdowa艂, zosta艂a zrzucona na plac贸wk臋 odbiorcz膮 鈥炁籾br”-聽14 km na p贸艂noc od Kielc. Po aklimatyzacji w Warszawie dosta艂 przydzia艂 do rozwadowskiego Kedywu AK obwodu „Niwa” (Nisko-Stalowa Wola), gdzie聽pe艂ni艂 funkcj臋 oficera dywersji od listopada 1943 roku聽do marca 1944 roku. Zwolniony z dow贸dztwa rozwadowskiego Kedywu聽zosta艂 przeniesiony do mieleckiego Kedywu AK Obwodu „Mleko”. Jego zadania koncentrowa艂y si臋 wok贸艂 odbioru alianckich zrzut贸w sprz臋tu i broni przeznaczonych dla Armii Krajowej. Odpowiada艂 r贸wnie偶 za nadzorowanie produkcji broni w tajnej wytw贸rni zlokalizowanej w podmieleckich Wadowicach.

 

sssss

Stanis艂aw So艂tys (z prawej) podczas szkolenia w Anglii. (fot. A.Gradulska/M.Biesiada)

 

Stanis艂aw So艂tys ( w 艣rodku z papierosem) w艣r贸d "Cichociemny" podczas szkolenia w Anglii. (fot. A.Gradulska/M.Biesiada)

Stanis艂aw So艂tys ( w 艣rodku z papierosem) w艣r贸d „Cichociemny” podczas szkolenia w Anglii. (fot. A.Gradulska/M.Biesiada)

 

漏fundacja KEDYW

Legitymacja „Cichociemnych” (fot. A.Gradulska/M/Biesiada)

Aresztowanie

Dzia艂alno艣膰 dywersyjn膮 Stanis艂awa So艂tysa przerwa艂o aresztowanie, do kt贸rego dosz艂o 聽20 maja 1944 r. w dworze聽Przybysz w Jamach ko艂o Mielca podczas potyczki z Gestapo. Z dworu Przybysz zosta艂 przewieziony do wi臋zienia w Mielcu gdzie by艂 wielokrotnie przes艂uchiwany i brutalnie torturowany. Wybito mu wszystkie z臋by, po艂amano palce, wyrywano paznokcie, ale mimo to nie wyda艂 nikogo.

Po aresztowaniu Stanis艂awa So艂tysa, Komenda Mieleckiego Obwodu AK podj臋艂a starania w celu odbicia wi臋藕nia. Do tego zadania wyznaczeni zostali ludzie z mieleckiego Kedywu: por. Leon Kobzdej, ps 鈥濴e艣nik鈥, por. Wies艂aw Lachnit, ps. 鈥濳ulski鈥, Grzegorz Wery艅ski, ps. 鈥濲ask贸艂ka鈥 i Walenty Basiaga, ps. 鈥濲ele艅鈥. Ostatecznie akcj臋 odbicia ustalono na dzie艅 23 maja. Wywiad ustali艂, 偶e 鈥濿贸jt鈥 w tym dniu zostanie przewieziony samochodem z siedziby Gestapo przy ul. Narutowicza do Rzeszowa. Wyznaczono na miejsce akcji naro偶nik ulic Narutowicza i Ko艣ciuszki, sk膮d zamierzano wycofa膰 si臋 z odbitym wi臋藕niem w zaro艣la nad Wis艂ok膮 i dalej na Radomy艣l Wielki.

Plan akcji przewidywa艂, 偶e skr臋caj膮cy na szos臋 d臋bick膮 samoch贸d gestapowski mieli ostrzela膰 i zatrzyma膰 Lachnit i Wery艅ski. Po odbiciu wi臋藕nia mia艂 by膰 dokonany odskok. Akcja zako艅czy艂a si臋 tragicznie. Gdy partyzanci z broni膮 o um贸wionym czasie oczekiwali na stanowiskach, 偶andarmeria otrzyma艂a telefoniczn膮 informacj臋 od pracownik贸w Banku Rolnego, 偶e przed budynkiem kr臋c膮 si臋 podejrzani ludzie. 呕andarmi wys艂ali patrol, w kt贸rym znajdowa艂 si臋 偶andarm Wucky oraz funkcjonariusz Kripo Rajtaj. Niemcy znaj膮c聽opisy partyzant贸w, zaatakowali ich niespodziewanie na ulicy, zabijaj膮c na miejscu Wery艅skiego, rannego Lachnita przewieziono do szpitala i starano si臋 Go utrzyma膰 przy 偶yciu, w celu wymuszenia od niego zezna艅. Niemcy obawiaj膮c si臋 jednak pr贸by odbicia 鈥濿贸jta鈥 i rannego Lachnita z mieleckiego szpitala, przewiezli ich pod wzmocnionym nadzorem do Rzeszowa, do wi臋zienia na Zamku. Obaj zostali ponownie poddani okrutnym torturom. Ranny Lachnit, aby nie wyda膰 koleg贸w i skr贸ci膰 sobie cierpienie, zerwa艂 za艂o偶one opatrunki. Stanis艂aw So艂tys zosta艂 zastrzelony w celi wi臋zienia na Zamku w Rzeszowie w dniu 8 czerwca 1944 roku.聽W chwili 艣mierci mia艂 zaledwie 23 lata.

漏Fundacja KEDYW

Niemiecki afisz 艣mierci og艂aszaj膮cy wykonanie wyroku 艣mierci na Stanis艂awie So艂tysie.

Po wojnie w 1948 roku jego szcz膮tki ekshumowano i z艂o偶ono w kwaterze wojskowej na Cmentarzu Katedralnym w Sandomierzu. Na jego grobie znajduje si臋 r贸wnie偶 pami膮tkowa tabliczka wspominaj膮ca ojca聽Mi艂osza So艂tysa 偶o艂nierza AK, kt贸ry zgin膮艂 w obozie koncentracyjnym Buchenwald w 1945 r.

漏fundacja KEDYW

72 rocznica 艣mierci "Cichociemnego" Stanis艂awa So艂tysa ps. "Sowa", "W贸jt".

Gr贸b聽„Cichociemnego” Stanis艂awa So艂tysa ps. „Sowa”, „W贸jt”.

 

72 rocznica 艣mierci "Cichociemnego" Stanis艂awa So艂tysa ps. "Sowa", "W贸jt".

P艂yta nagrobkowa聽„Cichociemnego” Stanis艂awa So艂tysa ps. „Sowa”, „W贸jt”.

Po艣miertnie odznaczony Krzy偶em Srebrnym Orderu Virtuti Militari nr 13403, Krzy偶em Armii Krajowej oraz Medalem Wojska Polskiego. W Stalowej Woli na osiedlu Zasanie, jedna z ulic zosta艂a nazwana ulic膮 Stanis艂awa So艂tysa ku czci jego pami臋ci.

漏Fundacja KEDYW

漏Fundacja KEDYW

Cze艣膰 i Chwa艂a Bohaterom!


Dr. 艁azowski odbija 鈥濩ichociemnego鈥 z r膮k Sowiet贸w tutaj鈥


MW

zr贸d艂a: Dionizy Garbacz聽„Brunatne Lata”, Jedrzej Tucholski „Cichociemni”,聽malopolskawiiwojnie.pl,聽Zesp贸艂 Szk贸艂 Gastronomicznych i Hotelarskich w Sandomierzu, Marek Biesiada.


podziel si臋: